Ürtiker ciltte kaşıntılı, kızarık ve bazen de ödemle birlikte kendini gösteren ve basmakla beyazlaşan alerjik cilt hastalığıdır. Ürtiker çocuklarda sık görülen bir cilt alerjisidir. Diğer adları ise kurdeşen ve dabazdır. Genellikle 24-48 saat içinde düzelmekle birlikte bazen 6 haftadan uzun sürerek kronik ürtiker adını almakta ve hayat kalitesini çok etkileyebilmektedir.
Ürtiker Nedir?
Kaşıntılı, ciltten kabarık plaklar şeklinde kızarıklıklar olarak kendini gösteren bazen de ödem gelişen cildin alerjik hastalığıdır. Halk arasında kurdeşen ve dabaz olarak da bilinmektedir. Genelde 24-48 saat içinde düzelme olur ve ciddi bir hastalık değildir.
Bazen bu kaşıntılı kızarıklıklarla beraber dudakta, dilde, göz etrafında, ayak bileği ve el bileği gibi eklem yerlerinde şişmelerde görülebilir. Bu şişmelere anjioödem denilmektedir. Kurdeşn gelişen çocukların yarısında bu anjioödem görülmektedir. Bu anjiödemler nedeniyle bazen çocukların yürümesi de kısıtlanabilir. Her on çocuktan birinde ödem gelişmeden kurdeşen gelişirken her on çocuğun birinde ise kurdeşen döküntüsü olmadan sadece ödem olarak kendini gösterebilir.
Döküntülerin 3 temel özelliği vardır
- Ortası kabarık ve etrafı kırmızı plak tarzında ve değişik büyüklüktedir
- Kaşıntı vardır
- Kısa süreli olup çok hızlı ortaya çıkar ve genelde 24-48 saat içinde düzelir. Düzelen yerlere rağmen diğer yerden yine farklı kızarıklıklar ortaya çıkabilir.
Ürtiker çok sık görülen bir cilt hastalığıdır
Kurdeşen nerdeyse her 4 çocuktan birinde hayatı boyunca bir kez ürtiker hastalığına yakalanır. Çocuklarda hastanelerin aciline başvuruya neden olan en sık alerjik cilt rahatsızlığıdır. Özellikle astım, alerjik nezle egzama gibi alerjik bir hastalığı olanlarda daha sık görülür ve nerdeyse her iki çocuktan birinde görülür.
Çok sıkıntılı bir hastalıktır
Aileler panikler. Çünkü aniden gelişir ve tüm vücudu kaplayabilir ve eklem yerlerinde ödem yapabildiği için yürümeyi etkileyebilir. Kaşıntı nedeniyle çok sıkıntılı bir duruma neden olur ve geceleri uyutmaz. Bu nedenle de özellikle çocuklarda görüldüğünde aileler çok telaşlanır.
Ürtiker döküntülerin süresine göre 2 çeşittir;
Akut Ürtiker
Akut ürtiker ani gelişen kaşıntılı kızarıklıklar 6 haftadan daha az deva ediyorsa akut ürtiker olarak tanımlanır. Genellikle akut ürtiker 1-2 gün çok şiddetlidir. Bu kaşıntılı döküntülerin bazıları düzelirken diğerleri çıkar. Tamamen düzelince aileler tam düzeldi diye sevinirken bir anda yine tüm vücudu sarıp çocuğu perişan edebilir. Bu dalgalanmalar genelde bir hafta içinde düzelmekle birlikte 2 haftayı da bulabilir. Bu tekrarlamalar 6 haftayı geçerse de adı artık kronik ürtiker olarak adlandırılabilir.
Kronik Ürtiker
Kronik kurdeşen denilince 6 haftadan daha uzun süren ve haftada en az 2 gün ürtikere bağlık kaşıntılı kızarıklık şeklinde döküntü olmasına denilmektedir. Kronik ürtikerin bir çok nedeni olduğu için incelenmesi gereken bir durumdur. Kronik ürtikerli olanların mutlaka doğumdan 18 yaşına kadar olan çocukların çocuk alerji uzmanlarınca 18 yaşından büyükleirin ise yetişkin alerji uzmanlarınca incelenmesinde fayda vardır.
Fiziksel ve fiziksel olmayan uyarılarla gelişen ürtikerler
Fiziksel kurdeşen dediğimiz ürtiker çeşitli fiziksel uyaranlar ile ürtiker gelişen durumları anlamak gerekiyor. Bu fiziksel uyarılarla gelişen ürtikerler
- Soğuk temas ürtikeri,
- Geç tip basınç ürtikeri,
- Sıcak temas ürtikeri,
- Solar ürtikeri,
- Dermografik ürtikerler sayılabilir.
Fiziksel Olmayan Uyarılarla Gelişebilen Ürtikerler
- Aquajenik kurdeşen
- Kolinerjik kurdeşen
- Temas ürtikeri
- Egzersize bağlı ürtiker/alerjik şok
Ürtiker ile ilişkili olabilen hastalıklar vardır
Mastositozis yani ürtikeriya pigmentoza, ürtikeryel vaskülit dediğimiz damarların iltihabi durumu gibi hastalıklar karşımıza çıkabilir. Ayrıca otoimmun kurdeşen dediğimiz altta yatan bağışıklık sistemiyle ilgili hastalıklar olabilir. Çölyak hastalığı, hashimato denilen tirioidin otoimmun hastalığı gibi hastalıklar da kendini kurdeşen döküntüleri ile gösterebilir. Bu nedenle kurdeşen görüldüğünde çoğu düzelse de çok da basite almamak takip etmekte fayda vardır. Özellikle nefes alıp vermeyi etkileyebilen, bulantı, kusma, karın ağrısı olan, yürümeyi etkileyebilen, 6 hafatadan uzun süren ürtiker durumlarında mutlaka incelenmesinde fayda vardır.
Sonuç olarak ürtiker (kurdeşen) en sık görülen cilt alerjisi olup genellikle 1-2 hafta içinde düzelebilmekle birlikte bazen haftalarca sürüp hayat kalitesini çok etkileyebilen bir hastalıktır. Çoğu zaman altta yatan bir neden bulunmaz iken bazen altından önemli hastalıklar veya alerjiler çıkabilmektedir.
Ürtiker ve Çocuk Alerji Uzmanı – Yetişkin Alerji Uzmanı
Kkurdeşen için erken ve doğru teşhis, ayrıca zamanında tedavi önemlidir. Kurdeşen olan kişiler ani geliştiği zaman acil serviste tedavi edilmelidir. Acil tedaviye yanıt vermeyen veya kronik ürtikeri olanlar alerji uzmanları tarafından teşhis edilip tedavi edilmedir. Çocuk Alerji / immünoloji uzmanları ve yetişkin alerji/immünoloji uzmanları kurdeşen ve alerjik hastalıklar için eğitim almış ve bu konuda diploması olan doktorlardır. Bu nedenle ciddi kurdeşen veya kronik kurdeşen gelişen çocukların çocuk alerji uzmanları (Yeni adıyla çocuk immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanı), 18 yaşından büyüklerin ise yetişkin alerji uzmanları (Yeni adıyla İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı) tarafından incelenmesi ve teşhis konulup tedavi edilmesinde fayda vardır.